ORTA TOROSLARIN ŞİFALI BİTKİLERİ k

 ORTA TOROSLARIN ŞİFALI BİTKİLERİ kitabı II. CİLT'ten alınmıştır.

Banotu (Hyoscyamus sp.) Tıbbi Özellikleri

Hyoscyamus (Banotu), yaklaşık 3.000'den fazla türden oluşan Solanaceae familyasının en fazla bilinen türlerini içerir. Tüm Banotu türlerinde başta hiyosiyamin ve skopolamin olmak üzere zengin tropan alkaloid bulunur.

Bitki genelde bir duvar veya kaya yarığında sıcak-kuru ortamlarda gelişir. İyi drene edilmiş, alkali, verimli, tam gün güneş alan topraklarda iyi gelişir. Bitki türleri -10°C' ye kadar dayanıklı olup, soğuk bölgelerde pek gelişemezler.

Bitki türlerine göre tek yıllık, iki yıllık veya çok yıllık olabilir. Dik veya genişleyen formdaki gövdede basit salgı tüyleri bol olarak bulunur. Rozet şeklinde bir yapı oluşturan yapraklar, kısa saplı veya sapsız; yaprak kını kıvrımlı, kaba dişli veya pinnat loblu, nadiren bütün halindedir. Bazen akrep kuyruğu şeklinde salkımsı veya uçlarda yoğunlaşan tekli çiçeklere sahiptir.

Çiçekler beş bölmeli, zigomorf, sapsız veya kısa saplı, kaliks tübüler, çan biçimli, urceolat veya obkonik, genişleyen, loblar dik veya yayılan, iğne şeklinde, korolla çan veya huni korolla tüpüne yerleşik, hafifçe dışarı çıkan organlar ile anterler bunur.

Disk bazen belirgin değildir. Yumurtalık iki lokülere sahip olup, çok sayıda ovül içerir. Meyveli kaliksi saran ve kapsülden daha uzun, güçlü marjinal damarlara sahip loblar, mukroları oluşturur. Kapsüller, bir operkulum tarafından hafifçe distalden ortaya doğru ayrılır. Tohumlar böbrek şeklinde diskoid, çok az çekirdeksiz; embriyo halka benzeri veya sarmal, loblar eşit değildir.

Geleneksel tıpta bitki ekstraktları antiastmatik ve antispazmodik olarak kullanılmaktadır. Ayrıca halüsinojenik etkiye sahip olması sebebi ile yatıştırıcı olarak tek başına veya esrar, Datura (Borazan çiçeği) gibi bitkilerle karıştırılarak kullanılmaktadır.

Bitki geleneksel tıpta ayrıca zihinsel bozukluklar, epileptik mani, uykusuzluk, Parkinson hastalığı, kasılmalar, nevralji, spazmodik öksürük ve astım kronik hastalıklarda tedavi amaçlı kullanılmaktadır.

Hyoscyamus türlerinin fitokimyasal bileşenleri,

Yapılan fitokimyasal analizler, Hyoscyamus türlerinden elde edilen. ekstraktlarının alkaloidler, flavonoidler, tanenler, terpenler, saponinler, karbonhidratlar, kardiyak glikozitler ve antrakinonlar bakımından zengin olduğunu ortaya koymuştur.

Özellikle hiyosiyamin ve skopolamin başta olmak üzere birçok tropan kaynaklı alkaloid bileşenlerinin bitkide bulunduğu gösterilmiştir. Bununla birlikte, bu alkaloitlerden bazılarının higrin, tropinon, tropin, psödotropin, 3α-asetoksitropan, 3ß-asetoksitropan, kuskohigrin, apoatropin, hyoscyamine, littorin, skopolamin ve 6ß-hidroksihyosiyamin olduğu saptanmıştır. Yapılan çalışmalar sonucu Banotunun köklerinde, gövdelerinde, yapraklarında, çiçeklerinde ve tohumlarında toplam 34 alkaloid tespit edilmiştir.

Bitki ekstraktlarından fitokimyasal metotlarla tanımlanan alkaloidlerin higrin, siklotropin, tropinon, tropin, psödotropin, skopolin, skopin, 2,5-(2-oksopropil)-higrin (2,5-diasetonil-Nmetilpirrolidin), 3-(hidroksiasetoksi) tropan, N-metilpirolidinil -higrin A, N-metilpirrolidinil-higrinB, 3a-tigloiloksitropan, kuskohigrin, 3β-tigloiloksitropan, 6,7-dehidro-3-fenil asetoksitropan, 3-fenilasetoksi tropan, 3-(2'-fenilpropioniloksi) tropan (dihidroapoatropin), 6,7-dehidro-3-apotropoiloksitropan, apohyoscyamine, phygrine, 3-fenilasetoksi-6,7-epoksitropan, 6,7-dehidrohyoscyamine, 3-(3'-methoxytropoyloxy) tropan, 3-fenilasetoksi-6-hidroksitropan, aponorscopolamine, aposkopolamin, N-metilpirrolidinil-kuskohigrin A, N-metil pirrolidinil-kuskohigrin B, hyoscyamine (atropin), 6-hidroksiapo hyoscyamine, scopolamine, 4'-hidroksilittorin, 7-hidroksihyoscyamine ve 6-hidroksi hyoscyamine olduğu tespit edilmiştir.

Bitkinin köklerinden, gövdelerinden, yapraklarından, çiçeklerinden ve tohumlarından izole edilen alkaloitlerin oranları sırasıyla %63.8, 77.8,70.2, %66.3 ve %80.4 olarak bulunmuştur. En fazla bulunan alkaloidlerin sırasıyla hiyosiyamin (atropin) ve skopolamin olarak bulunmuştur.

Tıbbi özellikleri,

Geleneksel tıpta bitki ekstraktları abdominal kolik, bağırsak parazitlerine bağlı ağrılar, diş ağrısı, akciğer enfeksiyon ağrısı, tümör ağrısı, idrar yolu ile ilişkili ağrı, özellikle böbrek taşına bağlı olarak ortaya çıkan ağrıların tedavisinde kullanılmıştır.

Tohum yağı ise haricen nevraljik, diş ve romatizmal ağrılar için kullanılmıştır. Ayrıca dişeti kanaması, diş çürüğü, mamillit (meme başı ağrısı), orşit (testis iltihabı), romatoid artrit, solucan enfeksiyonu, kolik, dispepsi (hazımsızlık), gaz, kalp yetmezliği, burun kanaması, boğmaca, astım, bronşit, nezle, konjonktivit, otaljia (kulak ağrısı) tedavilerinde kullanılmıştır. Bitki ekstraktlarının menenjit, anksiyete, uykusuzluk, uyuz, diyabet gibi hastalıklar ile idrar yolları iltihaplarında faydalı olduğu bilinmektedir.

Bitkinin yapraklarının ağırlıklı olarak bitkisel ilaç olarak kullanılmasının yanında bitkinin kökleri ve tohumları da tedavi amaçlı kullanılmaktadır. Bitki analjezik özelliğe sahip olup, tüm kısımları oldukça zehirlidir. Zehirlenme belirtileri görme bozukluğu, kas kasılmaları, şuur kaybı, göz bebeklerinin büyümesi şeklinde ortaya çıkar. Koma sonrası kalp veya solunum yetmezliğinden ölüm görülür.

Fitokimyasal analizler Hyoscyamus türlerinin alkaloidler, flavonoidler, tanenler, terpenler, saponinler, karbonhidratlar, kardiyak glikozitler ve antrakinonlar içerdiğini gösterilmiştir. Bitki bileşenlerinin anti-diyabetik, antioksidan, antikanser, böcek öldürücü, antiastmatik, antialerjik, antidiyareik, antisekretuar, Ca2+ kanal bloke edici, hipotansif, kardiyoprotektif, hepatoprotektif, antihiperürisemik, anti-Parkinson, antikonvülzan, antidepresan özelliklere sahip olduğu bilinmektedir.